کارشناسی ارشددانلود user8199- ارشد

Please enter banners and links.

2-3- استفاده از گياهان دارويي در درمان بيماري‌ها.8
2-3-1- بيماري‌هاي باکتريايي9
2-3-2- بيماري هاي ويروسي9
2-3-3- بيماري هاي ايجاد شده توسط کرم هاي انگل 9
2-4- عامل ضد استرس12
2-5- اثر ضد اکسيداسيوني و محافظت کنندگي گياهان دارويي در برابر فلزات سنگين10
2-6- گياه رزماري12
2-6-1- گياه شناسي رزماري12
2-6-2- استفاده تجاري از رزماري13
2-6-3- شيمي رزماري13
2-6-3-1- شيمي رزمارينيک اسيد14
2-6-3-1-1- داروشناسي رزمارينيک اسيد15
2-7- استفاده از رزماري در آبزي‌پروري15
2-8- استفاده از مواد محرک رشد و سيستم ايمني در فيل‌ماهيان جوان پرورشي15
-فصل سوم: مواد و روش ها
3-1- سيستم پرورشي17
3-2- تهيه ماهيان و سازگاري18
3-3- تهيه عصاره رزماري18
2479040440055هشت
00هشت
3-4- ترکيب جيره هاي غذايي و نحوه تغذيه ماهيان18
-548005-946785003-5- فاکتورهاي مورد بررسي19
3-5-1- بررسي پارامترهاي رشد و عملکرد جيره19
3-5-1-1- آناليز تقريبي غذا و لاشه20
3-5-2- فاکتورهاي بيوشيميايي خون20
3-5-2-1- نمونه گيري20
3-5-2-2- شمارش افتراقي گلبول سفيد21
3-6- آناليزهاي آماري21
فصل چهارم: نتايج و بحث
4-1- ويژگي هاي فيزيکوشيميايي آب22
4-2- ترکيب شيميايي عصاره رزماري23
4-3- نتايج آناليز جيره هاي غذايي و لاشه23
4-3-1- درصد رطوبت لاشه24
4-3-2- درصد پروتئين لاشه24
4-3-3- درصد چربي لاشه25
4-3-4- درصد خاکستر لاشه25
4-3-5- چربي کبد26
4-4- شاخص هاي رشد26
4-4-1- وزن اوليه26
4-4-2- وزن نهايي26
4-4-3- درصد افزايش وزن بدن29
4-4-4- ضريب رشد ويژه29
4-4-5- ضريب تبديل غذايي29
4-4-6- شاخص وضعيت30
4-4-7- کارايي غذا30
4-4-8- بازده مصرف پروتئين30
4-4-9- شاخص کبدي31
4-4-10- ميزان بقا ماهيان31
4-5- شاخص هاي بيوشيميايي خون31
4-5-1- گلوکز31
4-5-2- آنزيم هاي کبدي32
4-5-3- آلبومين32
4-5-4- پروتئين کل32
4-5-5- گلوبولين34
2804795520700نه
00نه
4-5-6- کلسترول34
4-5-7- تري گليسيريد34
-695325-1025525004-5-8- هماتوکريت35
4-5-9- هموگلوبين35
4-5-10- شمارش افتراقي گلبول هاي سفيد36
4-5-10-1- لنفوسيت36
4-5-10-2- ائوزينوفيل37
4-5-10-3- نوتروفيل37
4-5-10-4- مونوسيت38
فصل پنجم: نتيجه‌گيري و پيشنهادها
5-1 نتيجه‌گيري کلي39
5-2 پيشنهادها40
پيوست41
منابع47
27762204983480ده
00ده
فهرست جداول
-615950-137033000جدول 1-1 جايگاه سيستماتيک فيل‌ماهي5
جدول 3-1 اجزاي تشکيل‌دهنده جيره‌هاي غذايي (برحسب درصد)19
جدول 3-3 فاکتورهاي بيوشيميايي بررسي‌شده21
جدول 4-1 مقادير پارامترهاي فيزيکوشيميايي آب در طول دوره آزمايش(ميانگين ± خطاي استاندارد) 22
جدول 4-2 مهم‌ترين ترکيبات شيميايي موجود در عصاره رزماري استفاده شده در اين تحقيق23
جدول 4-3 ترکيب شيميايي لاشه فيل‌ماهيان پرورشي در ابتدا و انتهاي آزمايش برحسب درصد در لاشه (ميانگين ± خطاي استاندارد)23
جدول 4-4 نتايج حاصل از بررسي پارامترهاي رشد در تيمارهاي مختلف آزمايشي ( ميانگين ± خطاي استاندارد) 28
جدول 4-5 حاصل از بررسي پارامترهاي بيوشيميايي در تيمارهاي مختلف ( ميانگين ± خطاي استاندارد) 33
23044155859145يازده
00يازده
جدول 4-6 نتايج شمارش افتراقي گلبول‌هاي سفيد خون(ميانگين ± خطاي استاندارد) 36
-443230-87439500فهرست اشکال
شکل 2-1 مسير سنتز طبيعي کافئيک اسيد، دهيدروکسي فنيل‌لاکتيک اسيد و رزمارينيک اسيد در برخي گياهان14
شکل 2-1 ساختار شيميايي کافئيک اسيد، دهيدروکسي فنيل لاکتيک اسيد و رزمارينيک اسيد14
شکل 6-1 شمارش تفريقي درصد گلبول‌هاي سفيد خون فيل‌ماهيان جوان تغذيه شده با عصاره روغني رزماري در سطوح 0، 1/0، 1، 10 و 20 گرم بر کيلوگرم (به ترتيب جيره‌هاي شماره 1 تا 6)، (الف)درصد لنفوسيت، (ب) درصد مونوسيت، (ج) درصد ائوزينوفيل و (د) درصد نوتروفيل (ميانگين ± خطاي استاندارد)41
شکل 6-2 ترکيب لاشه فيل‌ماهيان جوان تغذيه شده با عصاره روغني رزماري در سطوح 0، 1/0، 1، 10 و 20 گرم بر کيلوگرم (به ترتيب جيره‌هاي شماره 1 تا 6)، (الف) درصد رطوبت، (ب) درصد پروتئين در وزن تر، (ج) درصد چربي در وزن تر، (د) درصد خاکستر و (ه) درصد چربي کبد(ميانگين ± خطاي استاندارد)42
شکل 6-3 شاخص‌هاي وزن فيل‌ماهيان جوان تغذيه شده با عصاره روغني رزماري در سطوح 0، 1/0، 1، 10 و 20 گرم بر کيلوگرم (به ترتيب جيره‌هاي شماره 1 تا 6)، (الف) وزن نهايي (گرم)،‌ (ب) شاخص وضعيت، (ج) درصد افزايش وزن بدن و (د) ضريب رشد ويژه(ميانگين ± خطاي استاندارد)43
شکل 6-4 شاخص‌هاي وزن فيل‌ماهيان جوان تغذيه شده با عصاره روغني رزماري در سطوح 0، 1/0، 1، 10 و 20 گرم بر کيلوگرم (به ترتيب جيره‌هاي شماره 1 تا 6)، (الف) ضريب تبديل غذا،‌ (ب) کارايي غذا، (ج) ضريب تبديل پروتئين و (د) شاخص کبدي(ميانگين ± خطاي استاندارد)44
شکل 6-5 پارامترهاى بيوشيميايي فيل‌ماهيان جوان تغذيه شده با عصاره روغني رزماري در سطوح 0، 1/0، 1، 10 و 20 گرم بر کيلوگرم (به ترتيب جيره‌هاي شماره 1 تا 6)، (الف) پروتئين کل،‌ (ب) آلبومين، (ج) گلوبولين، (د) گلوکز، (ه)هماتوکريت و (ز) هموگلوبين(ميانگين ± خطاي استاندارد)45
شکل 6-6 شاخص هاي مرتبط با چربي کل در سرم خون فيل ماهيان جوان تغذيه شده با سطوح مختلف عصاره رزماري. (الف) کلسترول، (ب) تري گليسيريد(ميانگين ± خطاي استاندارد)46
شکل 6-7 آنزيم هاي شاخص کبدي در سرم خون فيل ماهيان جوان تغذيه شده با سطوح مختلف عصاره رزماري. (الف) GOT، (ب) GPT46
2661920369570دوازده
00دوازده

چکيده
پرورش ماهي نمونه‌اي از فعاليتهاي آبزي‌پروري است که امروزه به يکي از مهم‌ترين صنايع داراي رشد سريع تبديل شده است. به دليل پرورش متراکم آبزيان، توسعه بيماري‌هاي عفوني به عنوان يک مشکل اساسي در صنعت آبزي‌پروري محسوب شده و زيانهاي اقتصادي فراواني را به همراه داشته است. حساسيت بالاي ماهيان به استرس و گسترش سريع بيماري‌ها در آب، پرورش‌دهندگان آبزيان را ملزم به متمرکزکردن فعاليت‌هايشان به منظور ايمن‌کردن ماهيان در برابر بيماري‌هاي عفوني کرده است. تلاش‌هايي نظير پيشگيري‌هاي بهداشتي، ضدعفوني و دارودرماني (با تاکيد بر آنتي‌بيوتيک‌ها) براي کنترل بيماري‌ها انجام شده است. استفاده تجاري از آنتي‌بيوتيک‌ها و ديگر داروهاي شيميايي در پرورش ماهي به دليل ايجاد مقاومت باکتريايي، آلودگي محيط زيست و تجمع مواد آلاينده در بدن ماهي بشدت مورد انتقاد قرار گرفته است. در سال‌هاي اخير توجه بسياري به مواد محرک سيستم ايمني معطوف شده است. مواد محرک سيستم ايمني، عصاره‌هاي زيستي و يا ساختگي هستند که رشد موجود و هم‌چنين پاسخ‌هاي ايمني بدن را تحريک مي‌کنند. رزماري يکي از ادويه‌هايي است که داراي خاصيت آنتي‌اکسيداني بالا مي‌باشد. از روغن رزماري بعنوان ماده‌اي با خاصيت آنتي‌باکتريايي و ضدقارچي، آنتي‌اکسيداني، آنتي‌ميکروبي و ضدسرطاني استفاده مي‌شود. بر اين اساس در تحقيق حاضر خواص عصاره روغني گياه رزماري به عنوان يک ماده محرک سيستم ايمني بر پارامترهاي رشد و تغذيه (شامل وزن نهايي، ضريب رشد ويژه، شاخص وضعيت، درصد افزايش وزن بدن، ضريب تبديل غذا، شاخص کبدي و بازده مصرف پروتئين)، فاکتورهاي بيوشيميايي و ايمني سلولي (شامل پروتئين کل، آلبومين، گلوبولين، گلوکز، کلسترول، تري‌گليسيريد و آنزيم‌هاي کبدي) و ترکيب شيميايي لاشه (شامل پروتئين، رطوبت و چربي) فيل‌ماهيان جوان پرورشي مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور بچه فيل‌ماهيان جوان پرورشي با متوسط وزن 28/5 ± 94/130 (ميانگين ± خطاي استاندارد) گرم به شش گروه (تيمارها) و هر گروه به سه زيرگروه (تکرارها) تقسيم شدند. گروه اول به عنوان شاهد با جيره پايه و فاقد عصاره رزماري و گروه‌هاي دوم، سوم،‌چهارم و ‌پنجم به ترتيب با جيره‌هاي حاوي 1/0، 1، 10 و 20 گرم عصاره روغني رزماري به ازاء هر کيلوگرم جيره غذايي و گروه ششم با جيره حاوي 03/0 گرم آنتي‌بيوتيک اکسي‌تتراسايکلين به ازاء هر کيلوگرم جيره غذايي به مدت 56 روز تغذيه شدند. نتايج حاصل نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معني‌داري در پارامترهاي رشد بين تيمارهاي مختلف بود. ميزان بقا در انتهاي دوره اختلاف معني‌داري را بين تيمارهاي مختلف نشان نداد (05/0 >p ). محتواي پروتئين لاشه تيمار g/kg1/0 عصاره رزماري به طور معني‌داري نسبت به تيمار شاهد افزايش داشت(05/0 >p ). در مقابل ميزان چربي کبد در تيمار مذکور و تيمار g/kg03/0 اکسي‌تتراسايکلين به طور معني‌داري نسبت به ديگر تيمارها کاهش نشان داد (05/0 >p ). در عين حال اختلاف معني‌داري در محتواي چربي و رطوبت لاشه بين تيمارهاي مختلف مشاهده نشد. محتواي پروتئين کل سرم و آلبومين در تيمارهاي حاوي عصاره رزماري به طور معني‌داري نسبت به تيمار شاهد افزايش نشان داد به طوري که کم‌ترين ميزان پروتئين کل در تيمار شاهد و بيشترين آن در تيمار g/kg1 عصاره رزماري بدست آمد(05/0 >p ). محتواي آلبومين نيز در تيمار g/kg1/0 عصاره رزماري به طور معني‌داري نسبت به تيمار شاهد افزايش نشان داد(05/0 >p ). آنزيم‌هاي کبدي به طور معني‌داري در تيمارهاي حاوي عصاره رزماري نسبت به تيمار شاهد کاهش يافت(05/0 >p ). محتواي گلوکز سرم خون در تيمار شاهد بطور معني‌داري بيشتر از ساير تيمارها بود(05/0 >p ) در حالي‌که ميزان کلسترول و تري‌گليسيريد تغيير معني‌داري را بين تيمارهاي آزمايشي نشان نداد. ميزان هموگلوبين خون در تيمار شاهد به طور معني‌داري نسبت به تيمارهاي حاوي عصاره رزماري افزايش يافت (05/0 >p ) اما تغييري در ميزان هماتوکريت خون بين تيمارهاي مختلف مشاهده نشد. شمارش افتراقي گلبول‌هاي سفيد خون، نشان‌دهنده وجود اختلاف معني‌داري در ميزان لنفوسيت،‌ ائوزينوفيل و نوتروفيل خون است به طوري که ميزان لنفوسيت در تيمارهاي حاوي عصاره رزماري بطور معني‌داري بالاتر از تيمار شاهد بود (05/0 >p ). در مقابل ميزان ائوزينوفيل و نوتروفيل خون در تيمار شاهد به طوري معني‌داري بالاتر از ديگر تيمارها بود(05/0 >p ). در مجموع نتايج اين تحقيق نشان داد که سطوح مختلف عصاره رزماري مورد استفاده، تاثير مثبت معني‌داري بر پارامترهاي رشد نداشته است اما سطح g/kg1/0 و g/kg1 آن در جيره غذايي باعث مي‌شود تا پارامترهاي بيوشيميايي خون و کيفيت لاشه را بهبود بخشيده و باعث تقويت سيستم ايمني گردد.
لغات کليدي: رزماري (Rosmarinus officinalis)، فيل‌ماهي (Huso huso)، شاخص‌هاي رشد، سيستم ايمني، کيفيت لاشه، فاکتورهاي بيوشيميايي سرم
-606425-174688500فصل اول
مقدمه
پرورش ماهي نمونه‌اي از فعاليتهاي آبزي‌پروري است که به يکي از مهم‌ترين صنايع داراي رشد بسيار سريع تبديل شده است [22]. از ميان موجودات مختلف پرورشي، تعداد زيادي از ماهيان آبهاي شيرين و شور بخش مهمي از صنعت آبزي‌پروري را شامل مي‌شوند که هر ساله بر تعداد آن‌ها افزوده مي‌شود. تراکم نگهداري يک عامل کليدي در ارزيابي ميزان توليد و سوددهي يک مزرعه تجاري پرورش ماهيان است. مزارع تجاري از ترکيبي از مشاهدات و تجارب به منظور تصميم‌گيري در مورد تراکم مناسب نگهداري بهره مي‌برند. حال آن‌که گونه‌هاي مختلف، واکنش‌هاي متفاوتي را نسبت به تراکم محيط از خود نشان مي‌دهند [33]. پرورش متراکم ماهي محيط فيزيکي استرس‌زايي را به وجود مي‌آورد که منجر به کاهش عملکرد سيستم ايمني و حساسيت به بيماري‌هاي عفوني مي‌شود [22]. حساسيت بالاي ماهيان به استرس و گسترش سريع بيماري‌ها در آب، پرورش‌دهندگان آبزيان را ملزم به متمرکزکردن فعاليت‌هايشان به منظور ايمن‌کردن ماهيان در برابر بيماري‌هاي عفوني کرده است [61]. علاوه‌ براين، وجود مواد شيميايي مضر در محيط باعث ايجاد بيماري‌هاي مختلف و اثرات نامطلوب در محيط آب مي‌شود [22].
در حال حاضر، بيماري يکي از عوامل محدودکننده پرورش بسياري از گونه‌هاي ماهيان است که مانع از رشد اقتصادي و توسعه اجتماعي در برخي از کشورها شده است[22]. تلاش‌هايي نظير پيشگيري‌هاي بهداشتي، ضد عفوني و دارودرماني (با تاکيد بر آنتي‌بيوتيک‌ها) براي کنترل بيماري‌ها انجام شده است [33].
استفاده تجاري از آنتي‌بيوتيک‌ها و ديگر داروهاي شيميايي در پرورش ماهي به دليل ايجاد مقاومت باکتريايي، آلودگي محيط زيست و تجمع مواد آلاينده در بدن ماهي به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. بر همين اساس اتحاديه اروپا قانوني را مبني بر منع استفاده از آنتي‌بيوتيک‌هاي مصنوعي در سال 2006 مصوب کرد (آيين نامه 1831/2003/EC) [22]. از سوي ديگر سازمان سلامت جهاني (WHO) به‌منظور کاهش استفاده از مواد شيميايي و جايگزيني آن‌‌ها، استفاده از گياهان دارويي را توصيه مي‌کند. تلاش‌هاي زيادي براي استفاده از مواد طبيعي نظير گياهان دارويي بعنوان افزودني مواد غذايي براي افزايش کارايي غذا، افزايش توليد جانوران پرورشي و سلامت محصول توليد شده انجام شده است [21].
افزايش نگراني‌هاي عمومي در مورد اثرات سوء ايجاد شده به علت تجمع بيش از حد مواد شيميايي مصنوعي در محيط باعث توجه بيشتر به ترکيبات سبز نظير مواد آلي و محصولات غذايي فاقد مواد مصنوعي شد. يک امر ضروري براي اجرايي شدن توليد ماهيان ارگانيک، توسعه درمان‌هاي آنتي‌بيوتيکي بر پايه ترکيبات حاصله از منابع طبيعي است [16]. استفاده از آنتي‌اکسيدان‌هاي مصنوعي در صنايع غذايي حتي در مقادير بسيار اندک به شدت محدود شده است [30].
بر همين اساس در سال‌هاي اخير توجه بسياري به مواد محرک سيستم ايمني معطوف شده است. مواد محرک سيستم ايمني، عصاره‌هاي زيستي و يا ساختگي هستند که رشد موجود و هم چنين پاسخ‌هاي ايمني بدن را تحريک مي‌کنند. مواد متنوعي وجود دارند که به عنوان ماده محرک سيستم ايمني شناخته شده‌اند، اما تعداد کمي از آن‌ها براي استفاده در آبزي‌پروري مناسب هستند [39]. مواد محرک سيستم ايمني به طور عمده عملکرد سلول‌هاي فاگوسيت را بهبود بخشيده و ميزان فعاليت آنتي‌باکتريايي، فعاليت سلول‌هاي مهاجم بدن، فعاليت ليزوزيمي و پاسخ آنتي‌بادي را در ماهيان افزايش مي‌دهند [33]. بدين‌ترتيب مکانيسم دفاعي سيستم ايمني افزايش يافته و ميزان مقاومت در برابر بيماري‌هاي عفوني با افزايش مکانيسم‌هاي دفاعي بدن بالا مي‌رود. در نتيجه به طور غيرمستقيم باعث افزايش ميزان رشد در ماهيان مي‌شوند [61]. امروزه افزايش تقاضاي مصرف‌کنندگان براي بهبود اوضاع بهداشتي در مزارع پرورش ماهي، ابعاد جديدي را در مورد کيفيت و سلامت محصول، حذف آنتي‌بيوتيک‌ها و مواد سرطان‌زا از فرآيند توليد مطرح کرده است [33].
طبيعت شيميدان ماهري است که توانايي خود را در توليد کربوهيدرات‌ها، پروتئين‌ها، چربي‌ها، ويتامين‌ها و تعداد بيشماري از متابوليت‌هاي ثانويه با استفاده از آب، کربن‌دي‌اکسيد و مواد معدني نشان داده است. استفاده از گياهان که محصولاتي ارزان و مطمئن هستند قدمتي به اندازه خلقت بشريت دارد [18].
داروهاي گياهي گروه عمده‌اي از ترکيبات بدست‌آمده از گياهان هستند که عموما در ميوه‌ها، سبزيجات، دانه‌ها و غلات و نوشيدني‌ها گياهي يافت مي‌شوند. ترکيب شيميايي مربوط به ترکيبات فعال گياهي را بر اساس ساختار آن‌ها مي‌توان به آلکالوئيدها، فلاونوئيدها، رنگدانه‌ها، فنول‌ها، ترپن‌ها، استروئيدها و روغن‌هاي ضروري طبقه‌بندي کرد. ترکيبات گياهي همچنين داراي خواص ضد استرس، محرک رشد، محرک سيستم ايمني و ضد ميکروبي هستند. استفاده از مواد گياهي به عنوان دارو، در کشورهاي آسيايي تاريخچه طولاني دارد و ممکن است منبع مفيدي از داروهاي جديد و ترکيبات فعال زيستي براي درمان موثر بيماري‌هاي عفوني را در ماهيان فراهم آورند و باعث افزايش ميزان سلامتي ماهيان و فرآورده‌هاي آن‌ها و حفظ محيط زيست شوند [22].
در آبزي‌پروري از گياهان دارويي به منظور جلوگيري از فعاليت ميکروبي، تسهيل رشد و بلوغ گونه‌هاي پرورشي استفاده مي‌شود. استفاده از عصاره‌هاي گياهي و ديگر فرآورده‌هاي آن‌ها با غلظت‌هاي مختلف بصورت خوراکي و يا تزريق باعث افزايش ايمني ماهيان مختلف آب شيرين و آب شور و نرم‌تنان عليه باکتري‌ها، ويرو‌س‌ها و انگل‌ها شده است. افزايش بيش از حد غلظت مواد محرک سيستم ايمني، فاقد اثرات جانبي مضر بوده و به افزايش ايمني کمک مي‌کند [33].
قابليت آنتي‌اکسيداني و ضد‌ميکروبي گياهان، باعث شده که آن‌ها به عنوان يک منبع مهم از داروها در پرورش ماهيان به شمار روند [22]. مطالعات نشان داده است که تمايل به استفاده از گياهان دارويي به عنوان منبع جديدي از عوامل آنتي‌اکسيداني و ضد‌ميکروبي رو به فزوني است [30]. به عنوان مثال، متابوليت‌هاي ثانويه گياهي نظير روغن‌هاي ضروري و فلاونوئيدها به طور گسترده‌اي بخاطر فعاليت‌هاي ضد ميکروبي، حشره‌کشي، ضد قارچي، ضد باکتريايي و فعاليت‌هاي ضد مسموميت مورد مطالعه قرار گرفته‌اند [78]. ترکيبات فنولي که به طور گسترده‌اي در گياهان وجود دارند، نقش مهم آنتي‌اکسيداني را عليه فعاليت‌هاي مخرب اکسيداسيوني در ارگانيزم‌هاي زنده ايفا مي‌کنند و مي‌توانند آن‌ها را در برابر سرطان، تصلب شرائين و پيرشدن سلول‌ها محافظت کنند [79].
گياه رزماري (Rosmarinus officinalis) ادويه‌اي بسيار مشهور و گياهي خانگي است که در اکثر نقاط جهان کشت مي‌شود. اين گياه در ساخت مواد طعم‌دهنده غذا، مواد آرايشي و داروهاي تجاري براي محافظت از کبد و فعاليت‌هاي ضد سرطاني استفاده مي‌شود. عصاره رزماري در صنعت غذا به عنوان يک ترکيب فعال و در داروسازي به عنوان منبع مهمي از داروها مطرح است. روغن رزماري بطور گسترده‌اي مورد مطالعه قرار گرفته است [40]. رزماري يکي از ادويه‌هايي است که داراي خاصيت آنتي‌اکسيداني بالا مي‌باشد. از روغن رزماري به عنوان ماده‌اي با خاصيت آنتي‌باکتريايي و ضدقارچي، آنتي‌اکسيداني، آنتي‌ميکروبي و ضدسرطاني استفاده مي‌شود. ترکيبات بسياري نظير فلاونوئيدها، دي‌ترپن‌ها، استروئيدها و تري‌ترپن‌ها از رزماري استخراج شده است [30،40].
ماهيان خاوياري که از مهم‌ترين ماهيان درياي خزر محسوب مي‌شوند، به عنوان فسيل‌هاي زنده ماهيان شناخته شده‌اند [37]. متاسفانه ساخت سدها، صيد بي‌رويه، تخريب زيستگاه‌ها و مناطق تخمريزي اين ماهيان بدليل احداث کارخانه‌هاي صنعتي و آلودگي‌هاي کشاورزي، اين گونه‌ها را در ليست قرمز گونه‌هاي در معرض خطر انقراض سازمان جهاني حفاظت از محيط زيست (IUCN) قرار داده است. بطوري‌که در سال 1997، تمامي ماهيان خاوياري در ضميمه انجمن جهاني تجارت گونه‌هاي در معرض خطر انقراض (CITES) قرار گرفتند [39].
جدول 1-1 جايگاه سيستماتيک فيل‌ماهي
Binomial nameSpecies Genus Family Order Class Phylum Kingdom
Huso huso(Linnaeus, 1758) H. huso HusoAcipenseridaeAcipenseriformesActinopterygiiChordataAnimaliaتاس‌ماهيان داراي پنج رديف صفحات استخواني بر روي بدن خود هستند. دهان در اين ماهيان تحتاني و فاقد دندان بوده، به صورت مستقل از دهان ماهيان استخواني به وجود آمده و مشخصا به همراه اسکلت غضروفي به رشد خود ادامه داده است. از دست دادن استخوان به اجزاي دهان اجداد ماهيان غضروفي استخواني اين امکان را داده است تا آزاد بوده و بتوانند دهان را براي مکش غذا به داخل حمايت کنند. باقي‌ماندن و عمل‌آوري غذا توسط گروهي از غضروف‌هاي پهن (مجموعه کامي) بر روي سقف دهان صورت مي‌گيرد که در امتداد بالشتک زبان به همراه برجستگي‌هاي تيز موجود بر روي آن حرکت مي‌کنند و به شکستن غذا مي‌پردازند. ماهيان خاوياري را با توجه به آميزه‌اي از بدن دوکي شکل و قوي و پوزه پهن،‌ مي‌توان به عنوان گشت زنان کف بستر به حساب آورد. آن‌ها با پيدا کردن تکه‌هايي از طعمه و سپس مکيدن آن‌ از کف بستر به سمت بالا به تغذيه مي‌پردازند. يافتن طعمه از طريق سيبيلک‌هاي بسيار حساس و اندام‌هاي آمپولي الکتريکي صورت مي‌گيرد. اين آمپول‌ها بر روي سطح تحتاني پوزه آن‌ها قرار گرفته است [8].
در جنسHuso غشاهاي پايه آبششي به طور وسيع به يکديگر متصل بوده و از ناحيه گلو آزاد هستند. دهان در تاس‌ماهيان بزرگ و هلالي شکل است اما در جنس Huso کوچک و عرضي است. فيل‌ماهي Huso huso يکي از مهم‌ترين گونه‌هاي ماهيان خاوياري در درياي خزر محسوب مي‌شود [39]. بيشينه درازا، وزن و سن اين ماهي تاکنون به ترتيب 500 سانتي‌متر، 2072 کيلوگرم و 118 سال گزارش شده است. ماهي کفزي و رودکوچ است که در آب‌هاي شيرين، لب شور و دريايي (مناطق معتدل) در اعماق180-70 متر به سر مي‌برد و از اهميت صيادي و پرورشي بالايي برخوردار است [8]. اين گونه داراي رشد بسيار سريع بوده و براي آبزي‌پروري گونه مناسبي محسوب مي‌شود. پرورش فيل‌ماهي تا سايز بازاري باعث کاهش فشار بر جمعيت‌هاي طبيعي در درياي خزر شده و مي‌تواند بعنوان يک منبع پروتئيني و هم‌چنين توليد خاويار مورد توجه قرار گيرد [37].
مطالعات بسياري در مورد احتياجات غذايي، شرايط محيطي و پرورشي، استفاده از مواد محرک رشد و سيستم ايمني به منظور بهبود پارامترهاي رشد، پارامترهاي خون‌شناسي، ترکيب لاشه، فلور ميکروبي و افزايش بازماندگي فيل ماهي انجام شده است [11،17،37،39،44،59،61،67].
به علت عدم وجود اطلاعاتي در مورد تاثير گياه رزماري بر شاخص‌هاي رشد و سيستم ايمني ماهيان، اين تحقيق با هدف بررسي تاثير عصاره روغني رزماري بر ميزان رشد، عملکرد سيستم ايمني غيراختصاصي و پارامترهاي بيوشيميايي خون فيل‌ماهيان جوان پرورشي انجام شد.
-487045-177863500فصل دوم
کليات و مروري بر منابع
اثر داروهاي گياهي بر سلامتي انسان و بسياري از جانوران خشکي‌زي بررسي شده و اطلاعاتي نيز راجع به استفاده از اين گياهان در پرورش ماهيان در دسترس مي‌باشد. محققان تلاش‌هاي زيادي را براي معرفي و گسترش مکمل‌هاي غذايي و افزودني‌هاي سالم که باعث افزايش طول عمر، سلامتي و کارايي سيستم ايمني در ماهيان پرورشي مي‌شود به انجام رسانده اند. تحقيقات اخير اثرات مفيد استفاده از گياهان دارويي و محصولات گياهي در پرورش ماهيان را به اثبات رسانده‌ است. گياهان به علت فعاليت آنتي‌اکسيداني و ضد‌ميکروبي آن‌ها، به عنوان يک منبع مهم از داروها در پرورش ماهيان به شمار مي‌رود [22].
2-1- استفاده از گياهان دارويي بعنوان محرک سيستم ايمني
ماده محرک سيستم ايمني يک ماده شيميايي است که موجب افزايش پاسخ سيستم ايمني شده و از اين طريق باعث مقاومت جانور در مقابل بيماري مي‌شود [19]. پيشرفت روش‌هاي مديريت بيماري‌ها در پرورش ماهيان مستلزم توجه ويژه براي يافتن مواد محرک سيستم ايمني، نظير منابع گياهي (که هم براي ماهي و هم براي انسان بي‌خطر هستند) است [20]. در ماهيان استخواني، مواد محرک سيستم ايمني باعث افزايش فعاليت سلول‌هاي فاگوسيت، سلول‌هاي لنفوسيت، فعاليت ليزوزيمي و توليد آنتي‌بادي ميگردد [62]. مواد محرک سيستم ايمني ممکن است با تزريق، حمام‌دادن و يا به صورت خوراکي به ماهيان داده شود که شيوه آخر موثرترين شيوه محسوب مي‌شود [42]. استفاده از روش تزريق براي انتقال دارو، مواد محرک سيستم ايمني را قادر مي‌سازد تا سريعا جذب شده و تاثير بگذارند، اما انجام اين کار بسيار سخت، پرزحمت و استرس‌زا است. بنابراين، به نظر مي‌رسد استفاده از روش خوراکي روش موثري براي تعداد زيادي از ماهيان و با تمام اندازه‌ها است [63]. مواد محرک سيستم ايمني طبيعي، سازگار با موجود، قابل تجزيه، کم‌هزينه و براي محيط زيست نيز بدون زيان هستند [49]. داروهاي گياهي مختلف به عنوان داروهاي تجاري براي تحريک عملکرد سيستم ايمني انسان به کار مي‌روند و براي تحريک علمکرد سيستم ايمني ماهيان پرورشي نيز توصيه شده‌اند به طوري‌که
استفاده از ترکيبات گياهي بعنوان عامل محرک سيستم ايمني به سرعت جايگزين استفاده از آنتي‌بيوتيک‌هاي مصنوعي خطرناک شده است [42].
2-2- استفاده از گياهان دارويي در ماهيان مختلف
2-2-1- کپور
يوان و همکاران (2007) تاثير استفاده ازگياهان آستراگالوس ممبرانسوس (Astragalus membranaceus)، پلي‌گونوم مولتيفلورام (Polygonum multiflorum)، ايساتيس تينکتوريا (Isatis tinctoria) وگليسيريزا گلابرا (Glycyrrhiza glabra)(شيرين‌بيان) در جيره کپور معمولي را مورد بررسي قرار دادند [77]. يين و همکاران (2011) از گياه شيرين‌بيان در جيره کپور معمولي استفاده کرده و خاصيت آنتي‌اکسيداني آن‌ را تاييد نمودند [76]. چيو و همکاران (2002) اثرات آنتي‌اکسيداني و حذف‌کنندگي راديکال‌هاي آزاد گياه Polygonum multiflorum را در کپور معمولي به اثبات رساندند [25]. ژاي و جو (1987) اثرات ضد التهابي ريشه گياه Isatis tinctoria را در کپور معمولي به اثبات رساندند [80]. پراستي و همکاران (2007) با بررسي گياه تانين در جيره ماهي روهو (Labeo rohita) (از کپور ماهيان هندي) تاثير معني‌دار اين گياه بر افزايش عملکرد سيستم ايمني را به اثبات رساندند [53]. هاريکريشنان و همکاران (a2009) با بررسي تاثير ترکيب سه گياه چريش، کافور و زردچوبه بر کپورماهي هندي مريگال (Cirrhina mrigala) تاثير مثبت اين گياهان را بر فعاليت ليزوزيمي به اثبات رساند [31]. چن و همکاران (2003) با بررسي عملکرد چهار گياه چيني ايساتيس اينديگوتيکا (Isatis indigotica)، آندروگرافيس پانيکولاتا (Andrographis paniculata) ، رئوم اوفيسينال (Rheum officinale) و لونيسرا ژاپونيکا (Lonicera japonica) بر ماهي کاراس (Carassius auratus)، افزايش فعاليت فاگوسيتوزي سلول‌هاي سفيد را گزارش کردند [24].
2-2-2- تيلاپيا
وو و همکاران (2010) افزايش راندمان تنفسي و افزايش فعاليت ليزوزيمي و افزايش فعاليت سلول‌هاي فاگوسيت در تيلاپياي موزامبيک که از گياه چيني تونا سيننسيس (Toona sinensis) استفاده کرده بودند را گزارش کردند [73]. عصاره آبي گياه هندي اوسيموم سانکتوم (Ocimum sanctum) باعث افزايش ايمني اختصاصي و غير اختصاصي در تيلاپياي موزامبيک شد [69]. آزاديراکتين که يک فرآورده تري‌ترپن از گياه چريش (Azadirachta indica) است باعث افزايش راندمان تنفسي، افزايش تعداد گلبول‌هاي سفيد و پاسخ اوليه و ثانويه آنتي‌بادي‌ها در تيلاپيا شد [46]. تعداد لوکوسيت، شاخص فاگوسيتوزي و فعاليت ليزوزيم در ماهيان تيلاپياي موزامبيکي که از گياهان دارويي سينودون داکتيلون (Cynodon dactylon)، ايگل مارملوس (Aegle marmelos)، ويتانيا سامنيفرا (Withania somnifera) و زنجبيل (Zingiber officinale) تغذيه شده بودند، ‌افزايش نشان داد [38].
2-2-3- قزل‌آلاي رنگين‌کمان
در ماهيان قزل‌آلاي تغذيه شده با پروتئين سويا، فعاليت فاگوسيتوزي و آنتي‌باکتريايي سلول‌هاي لوکوسيت افزايش نشان داد [26]. پديه و سکومبس (2003) گزارش دادند که مهاجرت لوکوسيت‌هاي صفاقي، ميزان تنفس سلولي و فعاليت فاگوسيتوزي در قزل‌آلاي رنگين‌کماني که از ترکيب سه گياه اکيناسه آنگويستيفوليا (Echinacea anguistifolia)، اوپاتوريوم پرفولياتوم (Eupatorium perfoliatum) وباپتيستا تينکتوريا (Baptista tinctoria) استفاده کرده بود افزايش يافت [51]. دوگنسي و همکاران (2003) اثرات گياهان متعددي نظير ويسوم آلبوم (Viscum album)(دارواش)، گزنه (Urtica dioica) و زنجبيل (Zingiber afficinale) را در قزل‌آلاي رنگين‌کمان مورد بررسي قرار دادند. استفاده از عصاره آبي پودر زنجبيل باعث افزايش معني‌دار فعاليت فاگوسيتوزي و افزايش ميزان تنفس سلولي سلول‌هاي سفيد خون در قزل‌آلاي رنگين‌کمان شد [29].
2-2-4- ساير ماهيان
در ماهيان گروپر Epinephelus bruneus تغذيه شده با عصاره اتانولي قارچ خوراکي فلينوس لينتئوس (Phellinus linteus)، فعاليت ليزوزيم سرم و همچنين فعاليت فاگوسيتي و شاخص فاگوسيتيک افزايش نشان داد [33]. هاريکريشنان و همکاران (b 2011) نتيجه گرفتند که استفاده از ترکيب چاي سبز در ماهيان گروپر باعث افزايش ايمني غير اختصاصي خوني و سلولي مي‌شود [34]. استفاده از عصاره متانولي برگ گياه ويتانيا سامنيفرا (Withania somnifera) در ماهيان گروپر Epinephalus Tauvina سبب بهبود پارامترهاي ايمني نظير فعاليت آنتي‌باکتريايي سرم، فعاليت فاگوسيتي و نسبت آلبومين به گلوبولين شد [66].
2-3- استفاده از گياهان دارويي در درمان بيماري‌ها
با افزايش توليد ماهيان پرورشي، وقوع انواع گوناگون بيماري‌هاي عفوني افزايش يافت که منجر به ضررهاي قابل توجه اقتصادي شد. داروهاي شيميايي گوناگوني براي درمان و پيشگيري از بيماري‌ها مورد استفاده قرار گرفت. اگرچه با توسعه عوامل بيماريزاي مقاوم به دارو و تجمع ضايعات دارو در ماهي و محيط، استفاده از روش‌هاي جايگزين براي کنترل عوامل بيماريزا به طور قابل ملاحظه‌اي در سال‌هاي اخير گسترش يافت [55]. در اين زمينه، مواد ضد ميکروبي گياهي، منابع ناشناخته وسيعي از داروها با خاصيت‌هاي درماني متعددي در پرورش ماهيان هستند. گياهان متعدد يا محصولات آن‌ها نظير فنول‌ها، پلي‌ساکاريدها، پروتئوگليکان‌ها و فلاونوئيدها به علت خاصيت درماني و پيشگيرانه آن‌ها در درمان انواع گوناگوني از بيماري‌هاي ماهيان مورد بررسي قرار گرفته‌اند [26]. عصاره‌هاي گياهي باعث بهبود پارامترهاي مختلف دفاعي نظير ليزوزيم، سيستم کمپلمانت ، ضدپروتئاز، ROS، فاگوسيتوز، فعاليت تنفسي و آداپتاسيون پارامترهاي ايمني نظير تقويت آنتي‌بادي‌ها، باکتري‌کشي، ايجاد لخته‌هاي خوني عليه باکتري‌ها، ويروس‌ها و قارچ‌ها و باکتري‌هاي انگلي در انواع مختلفي از گونه‌هاي ماهيان مي‌شوند [22].
2-3-1- بيماري‌هاي باکتريايي
باکتري‌هاي گرم‌مثبت جنس استرپتوکوکوس مهم‌ترين عامل بيماري استرپتوکوکوزيس در انواع مختلفي از ماهيان آب شور و شيرين هستند [56،57]. گياهان مختلف بعنوان جايگزيني مطمئن‌تر و ارزان‌تر نسبت به آنتي‌بيوتيک‌ها و داروهاي شيميايي براي کنترل استرپتوکوکوزيس در ماهي نيل مورد استفاده قرار گرفتند. ماهياني که از جيره‌هاي حاوي پودر برگ و يا ماده خشک حاصل از عصاره گياه آندروگرافيس پانيکولاتا (Andrographis paniculata ) که حاوي پروتئين آرابينوگالاکتان و آندروافوليد هست استفاده کرده‌اند، ميزان تلفات کمتري هنگام آلودگي با باکتري استرپتوکوکوس آگالاکتيا (Streptococcus agalactiae) نسبت به گروه شاهد داشتند [56]. نتايج مشابهي نيز هنگام استفاده از گياه دارچين (Cinnamomum verum) که حاوي سينامالدهيدها به عنوان يک ماده شيميايي گياهي با خاصيت آنتي‌باکتريايي است در تيلاپياي آلوده شده به باکتري استرپتوکوکوس اينيا (Streptococcus iniae) مشاهده شد [57]. بيماري کلومناريس که عمدتا به وسيله فلاووباکتريوم کلومنار (Flavobacterium columnare) ايجاد مي‌شود يکي ديگر از بيماري‌هاي باکتريايي معمول است که ماهيان آب شيرين را آلوده مي‌کند. هيچ‌گونه مرگ و ميري در ماهيان تيلاپياي آلوده به اين باکتري که با جيره حاوي پياز کوهي(Allium tuberosum) تغذيه شدند مشاهده نشد [55].
2-3-2- بيماري‌هاي ويروسي
مطالعات اندکي راجع به استفاده گياهان دارويي در مورد عوامل بيماريزاي ويروسي در ماهيان مورد بررسي قرار گرفته است. مايکول و همکاران (2005) توانستند رابدوويروس سالمونيدها و عفونت ويروسي خوني (VHSV) را توسط عصاره برگ درخت زيتون (Olea europaea) که حاوي ترکيبات اصلي نظير اولئوروپئين است به خوبي کنترل کنند [48]. تزريق صفاقي عصاره برگ گياه انار (Punica granatum) به ماهي پانائلوس اوليواسئوس (Panaeolus olivaceus) باعث افزايش قدرت سيستم ايمني و ايجاد مقاومت در برابر بيماري ويروسي ليمفوسيستيس (LDV)شد [32].
2-3-3- بيماري‌هاي ايجاد شده توسط کرم‌هاي انگل
ترماتودهاي تک‌جنسي کرم‌هاي هرمافروديتي هستند که در پوست و آبشش ماهيان سکني مي‌گزينند. اين انگل‌ها مي‌توانند مشکلات جدي را براي ماهيان آلوده شده به وجود آورند. آن‌ها باعث هجوم عوامل بيماريزاي ثانويه شده و کاهش اشتها، کاهش رشد و افزايش مرگ و مير را باعث مي‌شوند. استفاده مکرر از مواد شيميايي دارويي براي کنترل اين انگل‌ها باعث ايجاد مقاومت دارويي انگل‌ها و آلودگي محيط مي‌شود [71].
حمام دادن ماهيان گلدفيش مبتلا به انگل داکتيلوژيروس (Dactylogyrus intermedius) با عصاره اتانولي گياه آنجليکا پابسنتيس (Angelicae pubescentis) با غلظت 120 ميلي‌گرم بر ليتر، باعث مقابله کامل با اين انگل شد. استول (osthole) نيز که از اصلي‌ترين ضدانگل‌هاي گياهي است، در غلظت 6/1 ميلي‌گرم بر ليتر باعث از بين بردن 100 درصد انگل‌ها مي‌شود. ژينکگوليک اسيد که از عصاره اتري درخت ژينگو (Ginkgo biloba) مي‌آيد، براي از بين بردن انگل پسودو داکتيلوژيروس (Pseudodactylogyrus) در مارماهيان مبتلا به آن صددرصد موثر گزارش شده است [72].
2-4- عامل ضد استرس
در پرورش ماهي، استرس‌هايي که به اختلالات زيستي، فيزيکي و شيميايي وابسته است، باعث ايجاد مرگ و مير و خسارات جبران‌ناپذير اقتصادي مي‌گردد. استرس را مي‌توان به عنوان يک عامل موثر ايجادکننده تغيير در شرايط زيستي که باعث ايجاد اختلالات خوني و در نتيجه باعث تهديد سلامت ماهيان مي‌شود در نظر گرفت. علاوه بر اين حضور ترکيبات مضر خارجي در آب يا غذا باعث ايجاد اثرات مضر نظير آسيب به کبد، تجمع زيستي در بافت، ايجاد جهش و سرطان و توقف عملکرد آنزيم‌هاي مختلفي نظير آنزيم‌هاي خانواده سيتوکروم در ماهي مي‌شود [70].
کپورمعمولي تغذيه شده با گياه ريواس (Rheum officinale) به مدت 10 هفته که حاوي امودين، رئين و کريزوفانول به عنوان ترکيبات اصلي است، قادر به کاهش استرس تراکم است زيرا ميزان کورتيزول خون، قند و مالون‌آلدئيد کبد پايين‌تر، اما ميزان فعاليت کاتالاز و SOD کبدي بالاتري را در هنگام مواجه با استرس تراکم به مدت 1 تا 7 روز نشان داد [75].
2-5- اثر ضد اکسيداسيوني و محافظت‌کنندگي گياهان دارويي در برابر فلزات سنگين
اغلب گياهان دارويي مولکول‌هاي فعال ردوکس هستند و ممکن است باعث جلوگيري از توليد آنيون‌هاي اکسيژن شوند و راديکال‌هاي آزاد را از بين ببرند. اين آنتي‌اکسيدان‌هاي طبيعي رده وسيعي از ترکيبات هستند که پايه و اساس آن‌ها ادويه‌ها و گياهان هستند. نشان داده شده است که اثرات آنتي‌اکسيداني گياهان تقريبا شبيه اثرات ممانعت‌کننده‌هاي SOD، M-IC و XO است [26]. اثر گياهان دارويي بر استرس اکسيداتيو مزمن در ماهيان باعث تمرکز تحقيقات بر روي اين موضوع شده است. رده‌هاي اصلي گياهان دارويي که داراي اثرات آنتي‌اکسيداني هستند، شامل ترپنوئيدها، فنول‌ها و ارگانوسولفيدها هستند. استفاده روزانه از آليسين (10ميلي‌گرم بر کيلوگرم بدن) که يک ارگانوسولفيد است، باعث کاهش تجمع مواد در کبد، کليه، مغز، استخوان و خون در کپورماهيان شده است [64]. مکانيسمي که باعث ايجاد چنين اثري مي‌شود ممکن است قابليت تشکيل پيوند آليسين با اتم‌هاي آهن باشد که باعث کاهش ميزان آن‌ها در بافت‌ها مي‌شود. پاليپوچ و همکاران (2011) اثر محافظت‌کنندگي عصاره اتانولي برگ گياه دارويي تانبرجيا لاريفوليا (Thunbergia laurifolia) را نسبت به سم در ماهي تيلاپيا O. niloticus مورد بررسي قرار دادند. ماهياني که به مدت 28 روز از غذاي حاوي عصاره اين گياه تغذيه کردند، کاهش چشمگيري را در ميزان تجمع سم در کبد و ماهيچه خود نشان دادند و ميزان فعاليت آنتي‌اکسيداني ذاتي نظير کاهش گلوتاتيون، کاتالاز، گلوتاتيون رداکتاز و گلوتاتيون پراکسيداز در آن‌ها افزايش يافت و اکسيداسيون چربي در آبشش، کليه و کبد آن‌ها از بين رفت. علاوه‌براين، با استفاده از تصوير ميکروسکوپ الکتروني، نويسنده بيان کرد که در ساختار بافت آبشش ماهيان تيمار شده با غذاي حاوي عصاره اين گياه، هيچ‌گونه تغييرساختاري در مقايسه با ماهيان گروه شاهد مشاهده نشد [50].
اثر نگهدارندگي کلم بروکلي (Brassica oleracea) و ماده ارگانوسولفيدي گياهي آن، سولفوروفان، در مقابل ماده آلوده‌کننده و سرطان‌زاي بنزوآلفا پيرن و فنول در ماهي تيلاپياي نيل مورد بررسي قرار گرفت. ماهي تيلاپياي نيل Oreochromis niloticus تغذيه شده با جيره‌هاي حاوي کلم بروکلي و سولفوروفان، افزايشي را در ميزان فعاليت آنزيم‌هاي سيتوکروم و حذف سريع بنزوآلفاپيرن نشان داد که باعث کاهش ميزان خطر سميت شد [70].
رن و همکاران (2006) اذعان کردند در ماهيان قزل‌آلاي رنگين‌کماني که از جيره‌ حاوي جعفري (Coriandrum sativum) استفاده کردند، 30-20 درصد از تجمع کادميوم در کبد کاسته شد. ترکيبات متعدد بيولوژيکي موجود در جعفري باعث ايجاد ساختارهاي ماکرومولکولي در هنگام ترکيب با کادميوم در روده مي‌شوند که اين فرآيند باعث عدم جذب کادميوم و حضور آن در خون مي‌شود [60]. ماهيان تيلاپيا Oreochromis mossambicus تغذيه شده با جيره حاوي عصاره ريشه گياه گلايسين تومنتلا (Glycine tomentella) به مدت 12 هفته که حاوي ايزوفلاونوئيدهاي آزاد و ايزوفلاونوئيد گليکوزيدهايي نظير دايدزين، جنيستين و مالونيلدايدزين‌ها هستند، ميزان پايين‌تري از تري‌آسيل گليسرول، کلسترول کل و کلسترول LDL و ميزان بالاتري از آنتي‌اکسيدان‌هاي پلاسما را نسبت به گروه شاهد نشان دادند [24].

2-6- گياه رزماري
گياه رزماري که بطور گسترده‌اي به خاطر خواص روغن‌هاي ضروري‌اش مورد بررسي قرار گرفته، شامل پنج گونه در منطقه مديترانه است.
1. Rosmarinus officinalis
2. Rosmarinus eriocalyx
3. Rosmarinus laxiflorus
4. Rosmarinus lavandulaceus
5. Rosmarinus tomentosus
Rosmarinus officinalis يک گياه ديپلوئيد و دوجنسي است که در حوضه‌هاي آبخيز مديترانه رشد مي‌کند. اين گياه، يک گونه برجسته بخاطر روغن‌هاي ضروري و فنول بيولوژيکي موجود در آن است. روغن رزماري تهيه شده از جمعيت‌هاي طبيعي تفاوت‌هايي را در فعاليت ضدميکروبي و آنتي‌اکسيداني نشان مي‌دهد. تفاوت در ترکيبات شيميايي روغن‌هاي ضروري اين گونه‌ها بخاطر تفاوت در منطقه رشد آن‌ها، شرايط محيطي و کشاورزي، زمان برداشت محصول، مراحل رشد گياه و روش‌هاي استخراج عصاره است [78].
مهم‌ترين ترکيب رزماري کافئيک اسيد است که يکي از مشتقات رزمارينيک اسيد (RA) مي‌باشد. اين ماده داراي خاصيت آنتي‌اکسيداني است. رزمارينيک اسيد، ترکيبي فنولي است که يکي از حلقه‌هاي خود را از فنيل‌آلانين موجود در کافئيک اسيد و حلقه‌ي ديگر را از تيروزين موجود در دهيدروکسي‌فنيل‌لاکتيک اسيد مي‌گيرد. ساختار بيروني رزمارينيک اسيد به صورتي است که داراي پيوند با فنيل‌آلانين و تيروزين است و به همين دليل داراي مشتقات زيادي است. رزمارينيک اسيد به خوبي از دستگاه گوارش و پوست قابل جذب است. اين ماده باعث افزايش توليد پروستاگلاندين E2 و کاهش توليد لوکوترين B4 در لوکوسيت‌هاي چندهسته‌اي انسان مي‌شوند و فعاليت سيستم کمپلمانت را محدود مي‌کند. در نتيجه ترکيبات رزماري بخصوص کافئيک اسيد که از رزمارينيک اسيد مشتق مي‌شود، خاصيت دارويي براي درمان يا پيشگيري از آسم، گرفتگي ماهيچه‌اي، زخم معده، بيماري‌هاي التهابي، مسموميت کبد، آرتروز، بيماري نارسائي قلب، آب مرواريد، سرطان و تحرک کم اسپرم دارد [18].
2-6-1- گياه‌شناسي رزماري
رزماري درختچه‌اي شاخه‌شاخه و هميشه سبز با ساقه‌هاي عمودي است که ارتفاع آن به حدود يک متر مي‌رسد. گل‌هايي سفيد-آبي و برگ‌هايي کوچک با رنگ سبز تيره دارد که لبه‌هاي آن به عقب برمي‌گردند. در زير لبه‌ي برگ‌هاي تاشده اين گياه، غده‌هاي کوچکي وجود دارد که حاوي روغن‌هاي معطر هستند. اين گياه به طور وسيعي در سواحل شمالي و جنوبي درياي مديترانه و همچنين در مناطقي از هيماليا رشد مي‌کند [18].
2-6-2- استفاده‌هاي تجاري از رزماري
گياه رزماري به خاطر داشتن روغن معطر به نام روغن رزماري پرورش داده مي‌شد. اين روغن با عصاره‌گيري از برگ‌هاي تازه و گل‌هاي آن بدست مي‌آيد. از رزماري بعنوان حشره‌کش و آفت‌کش نيز استفاده مي‌گردد. در درمان خارجي، از رزماري به عنوان مرهمي براي تحريک رشد مو و درمان اگزماي پوست سر، درمان سوختگي و زخم مورد استفاده قرار مي‌گيرد [18].
2-6-3- شيمي رزماري
هنگامي که عصاره رزماري را به منظور مشخص ساختن ترکيبا‌ت آن مورد آناليز قرار دادند، ترکيبات شيميايي آن که داراي فعاليت آنتي‌اکسيداني و ضد اکسيداسيون چربي بودند،‌ آشکار شد. اين ترکيبات شامل رزمارينيک اسيد، کافئيک اسيد، کلروژنيک اسيد، کارنوزوليک اسيد، رزمانول، کارنوزول و دي‌ترپن‌هاي مختلف، رزماري دي‌فنول، رزماري‌کوئينون و ترکيبات آنتي‌اکسيدان متنوع ديگري نظير اورسوليک اسيد، گلوکوکوليک اسيد و آلکالوئيد رزماريسين هستند. روغن رزماري حاوي 6-2 درصد استر که عمدتا شامل بورنئول، سينئول و ترپن‌هاي متعدد (بخصوص آلفا-پينن و کامفن) است، مي‌باشد. از ميان اين ترکيبات، رزمارينيک اسيد و کافئيک اسيد به عنوان عوامل داروئي مورد توجه محققين قرار گرفته‌اند. اين دو ترکيب به طور گسترده‌اي در سلسله گياهان و گياه رزماري يافت مي‌شود [18].

2-6-3-1- شيمي رزمارينيک اسيد
مسير سنتز طبيعي ترکيبات فنولي نظير کافئيک اسيد، دهيدروکسي فنيل لاکتيک اسيد و رزمارينيک اسيد در شکل 2-1 آورده شده است.
282829014160500Shikimic acid
Chorismic acid
28276552667000
343217514478000185039014478000Prephenic acid
139065016700500Tyrosine 133477020637500Phenylalanine
Dihydroxyphenylalanine
142875028638500(DOPA) 134810516891000Cinnamic acid
133477021399500p-Coumaric acid
Dihydroxyphenyl-lactic acid
4083059461500(DOPL) 173990020129500Caffeic acid
Rosmarinic acid
شکل 2-1 مسير سنتز طبيعي کافئيک اسيد، دهيدروکسي فنيل‌لاکتيک اسيد و رزمارينيک اسيد در برخي گياهان. شيکيميک اسيد آمينواسيدهاي ضروري معطر نظير فنيل‌آلانين و تيروزين را مهيا مي‌کند (السريشيا و همکاران، 1999).
ساختار شيميايي سه ماده کافئيک اسيد، دهيدروکسي فنيل لاکتيک اسيد و رزمارينيک اسيد نيز در شکل 2-2 آورده شده است.

شکل 2-2 ساختار شيميايي کافئيک اسيد، دهيدروکسي فنيل لاکتيک اسيد و رزمارينيک اسيد (السريشيا و همکاران، 1999).
2-6-3-1-1- داروشناسي رزمارينيک اسيد
رزمارينيک اسيد به طور طبيعي باعث ايجاد عوامل غيراستروئيد ضد التهاب مي‌شود. رزمارينيک اسيد در از بين بردن راديکال‌هاي آزاد اکسيژن و کاهش فعاليت سيستم کمپلمانت موثر است. همچنين رزماري باعث عملکرد بهتر سيستم‌هاي داخلي بدن نظير سيستم عصبي مرکزي، سيستم گردش خون و ماهيچه‌هاي ارادي مي‌شود. اثر رزماري به دليل ويژگي‌هاي خاص نامبرده شده، در درمان بسياري از بيماري‌هاي انساني نظير روماتيسم، تصلب شرائين، بيماري‌هاي عروق کرونر، مسموميت کبدي، سرطان، زخم روده، آب مرواريد، آسم تنفسي، زخم معده و کمبود تحرک اسپرم به اثبات رسيده است [18].
2-7- استفاده از رزماري در آبزي پروري
اعتمادي و همکاران (1387) پتانسيل ضدباکتريايي و آنتياکسيداني عصاره رزماري در افزايش عمر ماندگاري ماهي قزلآلاي رنگينکمان را مورد بررسي قرار دادند. نتايج حاصل نشان دهنده تاثير معني دار عصاره رزماري در به تعويق انداختن اکسيداسيون ليپيد لاشه قزل آلاي رنگين کمان بود به طوري که عصاره رزماري در شرايط خلاء عمر ماندگاري نمونه ها را 4 روز نسبت به تيمار شاهد افزايش داد [12]. نتايج تحقيقات وو و همکاران (1982) بيانگر يکسان بودن قدرت آنتي اکسيداني عصاره رزماري با BHT و بيشتر بودن قدرت آنتي اکسيداني آن نسبت به BHA است [74]. در مطالعه‌اي ديگر، کاهش معني‌داري (05/0< p) در ميزان مرگ و مير ماهيان تيلاپيا آلوده شده به باکتري S. iniae که از جيره حاوي عصاره خشک اتيل استات گياه رزماري که حاوي مواد شيميايي ضد ميکروبي نظير ترپن‌ها (1,8-cineol, o-pinene, a-pinene, limonene, terpineol-4-ol, a-terpineol)، کافور و پلي‌فنول‌ها (نظير carnosic acid, rosmarinic acid) استفاده کرده بودند مشاهده شد [16]. زيلبرگ و همکاران (2010) تاثير مثبت پودر برگ خشک گياه رزماري را در کنترل استرپتوکوکوزيس در ماهيان تيلاپياي نيل به اثبات رساندند. در تحقيق آن ها استفاده از پودر برگ رزماري به ميزان 8 درصد جيره به مدت 5 روز باعث کاهش معني دار تلفات همسان با تيمار تغذيه شده با آنتي بيوتيک اکسي تتراسايکلين بود [81].
2-8- استفاده از مواد محرک رشد و سيستم ايمني در فيل‌ماهيان جوان پرورشي
حسيني‌فر و همکاران (2012) اثر مخمر نان (Saccharomyces cerevisiae) را بر پارامترهاي رشد، ويژگي‌هاي فيزيولوژيکي و فلور ميکروبي روده بچه‌ماهيان فيل‌ماهي (Huso huso) مورد بررسي قرار دادند [37]. صفرپور و همکاران (2011) اثر ويتامين E را بر پارامترهاي رشد، ترکيب لاشه، خون‌شناسي و پارامترهاي ايمني‌شناسي فيل‌ماهيان جوان مورد بررسي قرار دادند [61]. جلالي و همکاران (2009) اثر مقادير مختلف ارگوسان را بر پارامترهاي رشد، ترکيب لاشه، بازماندگي و تغييرات خون‌شناسي فيل‌ماهي مورد بررسي قرار دادند [39]. فلاحتکار و همکاران (1385) تاثير ويتامين C بر برخي پارامترهاي رشد، نرخ بازماندگي و شاخص کبدي در فيل‌ماهيان جوان پرورشي را مورد بررسي قرار دادند [11]. اکرمي و همکاران (2009) اثر پربيوتيک اينولين را بر پارامترهاي رشد، فلور باکتريايي روده، ترکيب لاشه و پارامترهاي خون‌شناسي فيل‌ماهيان جوان پرورشي مورد بررسي قرار دادند [17]. اکرمي و همکاران (2011) در بررسي خود اثر اليگوساکاريد انساني را بر پارامترهاي رشد، بازماندگي، ترکيب لاشه و برخي پارامترهاي خون‌شناسي فيل‌ماهيان جوان پرورشي مورد بررسي قرار دادند [59]. طاعتي و همکاران (2012) تاثير پروبيوتيک ايمونوال را بر پارامترهاي رشد، ترکيب لاشه و متغيرهاي ايمونوفيزيولوژيکي فيل‌ماهيان جوان مورد بررسي قرار دادند [67]. خواجه‌پور و همکاران (2011) اثر مقادير مختلف سيتريک اسيد را بر پارامترهاي خون‌شناسي و بيوشيميايي فيل‌ماهيان جوان مورد بررسي قرار دادند [44]. حسيني‌فر و همکاران (2011) در بررسي خود تاثير اليگوفروکتوز را بر پارامترهاي خون‌شناسي و بيوشيميايي سرم خون فيل‌ماهيان جوان پرورشي مورد بررسي قرار دادند [36]. حيدريه و همکاران (2011) اثر مقادير مختلف فيبر و ارگوسان را بر پارامترهاي رشد، تعداد سلول‌هاي ايمني و فعاليت ليزوزيمي فيل‌ماهيان جوان پرورشي مورد بررسي قرار دادند [35]. طاعتي و همکاران (2011) در بررسي خود تاثير پربيوتيک ايمونواستر را بر شاخص‌هاي رشد، ترکيب لاشه و شاخص‌هاي سيستم ايمني فيل‌ماهيان جوان پرورشي مورد بررسي قرار دادند [68]. ابراهيمي و همکاران (1391) اثر سطوح مختلف اسانس سير بر شاخص‌هاي رشد، ‌تغذيه و ترکيب شيميايي لاشه فيل‌ماهي (Huso huso) جوان پرورشي را مورد بررسي قرار دادند [4].
-669925-191389000فصل سوم
مواد و روش‌ها
3-1- سيستم پرورش
سيستم مورد استفاده براي نگهداري ماهيان، سيستم مداربسته بود که در سالن تکثير و پرورش آبزيان واقع در مزرعه دانشکده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان قرار دارد. اين سيستم از سه بخش اصلي به شرح زير تشکيل گرديد.
1) سه مخزن ذخيره آب هر يک به حجم 4 متر مکعب که در ارتفاع سه متري زمين نصب شده و با اتصالات پلي‌اتيلني به يکديگر و به لوله ورودي تانک‌هاي آزمايش متصل بود.
2) تانک‌هاي پرورشي هريک با حجم 100 ليتر و با ورودي و خروجي مجزا
3) سيستم فيلتراسيون: شامل سه قسمت مجزا و تفکيک شده در يک مخزن با حجم حدود يک متر مکعب است که به ترتيب حاوي شن درشت،‌ شن ريز و پودر زئوليت بود.
آب مورد نياز، از آب شهر تامين مي‌گرديد که ابتدا آب لوله‌کشي شهر به مخزن ذخيره به حجم 2 متر مکعب وارد گرديد. آب ذخيره شده به مدت 24 ساعت به منظور کلرزدايي نگهداري و هوادهي مي‌‌گرديد. آب موجود در سه مخزن ذخيره با دبي حدود 7/0 ليتر بر دقيقه از طريق لوله‌هاي پلي‌اتيلني به تانک‌هاي پرورشي وارد گرديد. 5 سري چهارتايي از تانک‌ها به صورت مجموعه‌هاي مجزا در کنار يکديگر قرار داده‌شدند و آب خروجي هر مجموعه چهارتايي از تانک‌ها قبل از ورود به لوله جمع‌آوري کننده، وارد يک تانک رسوب‌گير مي‌شد و بعد از ته‌نشين شدن فضولات، آب خروجي از طريق لوله جمع‌آوري کننده وارد فيلتر مي‌گرديد. دو فيلتر شني جهت حذف مواد زائد و فيلتر زئوليتي جهت حذف آمونياک به کار مي‌رفت. پس از انجام فيلتراسيون، آب تميز توسط يک پمپ اتوماتيک مجددا وارد سه مخزن ذخيره آب در ارتفاع سه متري از سطح زمين شده و مجددا به روش ثقلي وارد تانک‌هاي پرورشي مي‌گرديد. نظافت تانک‌هاي پرورشي و تانک‌هاي رسوب‌گير به صورت يک روز در ميان و از طريق سيفون‌کردن انجام شد. روزانه به ميزان 10 درصد از آب سيستم به علت سيفون‌کردن و هم‌چنين شستشوي لوله خروجي کاسته مي‌شد که براي جبران آن از آب کلرزدايي شده استفاده گرديد. دماي آب دوبار در روز در ساعت‌هاي 8 و 18 اندازه‌گيري شد. پارامترهاي فيزيکوشيميايي آب شامل اکسيژن محلول، آمونياک و pH بصورت هفتگي اندازه‌گيري شد. دوره نوري سيستم بصورت نور طبيعي (D10:L14) تنظيم گرديد.
3-2- تهيه ماهيان و سازگاري
بچه‌فيل‌ماهيان مورد استفاده در اين آزمايش حاصل تکثير يک جفت فيل‌ماهي در فروردين ماه 1390 در کارگاه شهيد مرجاني گرگان بود که در تيرماه همان سال به مزرعه دانشکده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهان منتقل شد. در اين آزمايش، چيدمان واحدهاي آزمايشي به صورت تصادفي صورت گرفت. پس از عادت‌دهي بچه‌ماهيان به جيره‌هاي غذايي ساخته شده، تعداد 126 قطعه بچه‌ فيل‌ماهي با ظاهر سالم (مانند عدم وجود ناهنجاري شکلي و خوردگي باله) با ميانگين وزني 28/5 ± 94/130 (ميانگين ± خطاي استاندارد) گرم براي انجام آزمايش انتخاب شد. براي اين منظور از مخزن‌هاي 100 ليتري موجود در مزرعه استفاده گرديد.
3-3- تهيه عصاره رزماري
عصاره روغني رزماري مورد نياز براي انجام تحقيق پس از تهيه به صورت استاندارد در شرکت باريج اسانس کاشان، به منظور جلوگيري از تخريب ترکيبات شيميايي آن تا زمان مصرف، در ظروف تيره و در دماي مناسب نگهداري شد.
3-4- ترکيب جيره‌هاي غذايي و نحوه تغذيه ماهيان
شش جيره آزمايشي شامل يک جيره فاقد عصاره رزماري و آنتي‌بيوتيک اکسي‌تتراسايکلين به عنوان شاهد (تيمار يک) ، يک جيره حاوي 03/0 گرم آنتي بيوتيک اکسي‌تتراسايکلين به ازاء هر کيلوگرم جيره غذايي (تيمار شش) و چهار جيره با مقادير 1/0، 1، 10 و 20 گرم عصاره روغني رزماري به ازاء هر کيلوگرم جيره غذايي (به ترتيب تيمارهاي دو، سه، چهار و پنج) تهيه گرديد. مواد تشکيل‌دهنده جيره‌هاي آزمايشي به صورت مستقل تهيه شده و پس از آسياب کردن براي توليد جيره‌هاي غذايي مورد استفاده قرار گرفت. اقلام جيره‌هاي غذايي با توجه به جداول استاندارد غذايي و احتياجات غذايي فيل‌ماهيان جوان پرورشي تهيه گرديد (1،2) و سپس به کمک نرم‌افزار WUFFDA نسخه 1، مقدار مورد نياز هرکدام تعيين و صحت آن‌ها مورد ارزيابي قرار گرفت. مواد تشکيل‌دهنده جيره‌هاي غذايي و آناليز تقريبي آن‌ها در جدول 3-1 آورده شده است.
پس از آماده نمودن مواد اوليه تشکيل‌دهنده جيره‌ها (جدول 3-1)، ابتدا مواد اصلي (شامل آرد ماهي، آرد کلزا،‌ آرد سويا، آرد ذرت،‌ آرد گندم،‌ آرد جو، آرد پنبه دانه، گلوتن ذرت و مکمل ويتامينه) با نسبت ارائه شده در جدول 3-1 با يکديگر مخلوط شده و پس از افزودن روغن ماهي (6 درصد) و آب ( تا حدي که رطوبت مناسب براي پلت‌زدن فراهم گردد) به صورت ترکيب مرطوب در آورده شد. در جيره حاوي آنتي‌بيوتيک، پودر آنتي‌بيوتيک اکسي تتراسايکلين به مواد خشک جيره پايه اضافه شد. در جيره‌هاي حاوي عصاره رزماري، عصاره رزماري توزين و با روغن ماهي مخلوط و به مواد خشک جيره پايه اضافه شد. براي اندازه‌گيري عصاره رزماري و افزودن آن به جيره،‌ از استوانه مدرج 10 ميلي‌ليتر استفاده گرديد. هر يک از جيره‌ها به طور جداگانه با چرخ گوشت با قطر منافذ 2 ميلي‌متر،‌ به صورت رشته‌هايي در آورده شد و رشته‌هاي حاصله، در هواي اتاق به کمک پنکه به مدت يک روز خشک شد. پس از خشک شدن، پلت‌ها به قطعات مناسبي شکسته شد و در کيسه‌هاي پلاستيکي تيره رنگ تا زمان مصرف درون يخچال با دماي 4 درجه سانتي‌گراد قرار داده شد.
جدول 3-1 اجزاي تشکيل‌دهنده جيره‌هاي غذايي (برحسب درصد)
جيره‌هاي آزمايشي
اقلام غذايي شاهد
(1) عصاره روغني رزماري (g/kg) اکسي‌تتراسايکلين
(تيمار شش)
003/0 درصد
01/0درصد (تيمار2) 1/0درصد
(تيمار3) 1درصد (تيمار 4) 2درصد (تيمار5) آرد ماهي 20 20 20 20 20 20
کلزا 20 20 20 20 20 20
سويا 20 20 20 20 20 20
گندم و جو (1:1) 7/8 69/8 6/8 7/7 7/7 69/8
ذرت 7/8 7/8 7/8 7/8 7/7 7/8
کنجاله پنبه دانه 7/8 7/8 7/8 7/8 7/8 7/8
روغن ماهي 6 6 6 6 6 6
مکمل معدني و ويتامينه× 1 1 1 1 1 1
ملاس (هم‌بند) 5/2 5/2 5/2 5/2 5/2 5/2
گلوتن ذرت 4/4 4/4 4/4 4/4 4/4 4/4
عصاره رزماري 0 01/0 1/0 1 2 0
آنتي‌بيوتيک 0 0 0 0 0 003/0
ترکيب شيميايي غذاي مورد استفاده
پروتئين 87/31 89/31 84/31 92/31 87/31 95/31
چربي 05/12 14/12 21/12 3/12 41/12 08/12
رطوبت 73/6 82/6 64/6 95/6 67/6 66/6
خاکستر 86/15 63/15 92/15 61/15 57/15 71/15
× هر کيلوگرم مکمل ( ويتامينه) شامل 8/4 واحد ويتامين A، 8/0 واحد ويتامين E، 004/0 کيلوگرم ويتامين K، 0008/0 کيلوگرم ويتامين B1، 0004/0 ويتامين B2 ، 0016/0 کيلوگرم ويتامين B6 ، 0006/0 کيلوگرم ويتامين B12 ، 004/0 کيلوگرم پانتوتنيک اسيد، 004/0 گرم نيکوتينيک اسيد، 0008/0 کيلوگرم فوليک اسيد، 02/0 کيلوگرم بيوتين، 0002/0 کيلوگرم کولين کلرايد، 004/0 کيلوگرم مس، 0008/0 کيلوگرم يد، 012/0 کيلوگرم آهن، 022/0 کيلوگرم منگنز و 00004/0 کيلوگرم سلنيوم
در ابتدا و انتهاي دوره آزمايش، تمامي ماهيان به صورت انفرادي زيست‌سنجي شدند. بدين منظور طول کل بدن با دقت 1/0 سانتي‌متر و وزن هر قطعه از ماهيان با دقت 01/0 گرم با ترازوي ديجيتال اندازه‌گيري گرديد. در طول دوره پرورش، زيتوده کل هر تانک هر دو هفته يکبار اندازه‌گيري شد و جهت تعيين مقدار غذاي مورد نياز براي دو هفته بعد مورد استفاده قرار گرفت. مقدار غذاي روزانه برابر 2 درصد وزن بدن براي تمامي تيمارها به صورت يکسان درنظر گرفته شد. غذا در ساعات 9، 15 و 19 در تانک‌هاي پرورشي توزيع گرديد.
3-5- فاکتورهاي مورد بررسي
3-5-1- بررسي پارامترهاي رشد و عملکرد جيره
به ‌منظور اندازه‌گيري شاخص‌هاي رشد، تمامي ماهيان هر واحد آزمايشي، به صورت انفرادي، هر 14 روز يکبار مورد زيست‌سنجي قرار گرفتند و وزن و طول آن‌ها ثبت گرديد. با استفاده از داده‌هاي بدست آمده از زيست‌سنجي‌ها و نيز ميزان پروتئين موجود در غذا و اندازه‌گيري پروتئين لاشه در ابتدا و انتهاي آزمايش، شاخص‌هاي ضريب چاقي يا شاخص وضعيت، افزايش وزن بدن، درصد افزايش وزن بدن، نرخ رشد ويژه، ضريب تبديل غذايي، بازده پروتئين و شاخص کبدي با استفاده از روابط زير تعيين شدند [67].
100 × 3 (ميانگين طول نهايي بدن) / ميانگين وزن نهايي بدن = (CF) ضريب چاقي يا شاخص وضعيت
ميانگين وزن اوليه بدن- ميانگين وزن نهايي بدن = (WG) افزايش وزن بدن
100 × (ميانگين وزن اوليه بدن / ميانگين وزن اوليه بدن- ميانگين وزن نهايي بدن) = (BWI) درصد افزايش وزن بدن
100×{كل روزهاي پرورش/ (وزن اوليه بدن Ln – وزن نهايي بدن Ln)} =(SGR) نرخ رشد ويژه
افزايش وزن/ غذاي مصرف شده = (FCR) ضريب تبديل غذايي
100× (پروتئين مصرف شده/ افزايش وزن) = (PER) بازده پروتئين
100 × (وزن کل بدن / وزن کبد) = (HI) شاخص کبدي
3-5-1-1- آناليز تقريبي غذا و لاشه
به منظور تجزيه ترکيب لاشه، در ابتداي آزمايش، تعداد 3 عدد بچه‌ماهي با ميانگين وزن 84/0 ± 89/130 گرم پس از تحمل 24 ساعت گرسنگي به طور تصادفي از کل جمعيت ماهيان انتخاب شده و در دماي 18- درجه سانتي‌گراد نگهداري شد. در انتهاي آزمايش نيز از هر تکرار به صورت تصادفي 2 عدد ماهي پس از تحمل گرسنگي صيد شده و به منظور آناليز ترکيب لاشه مورد استفاده قرار گرفت. ترکيب تقريبي لاشه ماهيان و تيمارهاي غذايي شامل رطوبت، خاکستر، پروتئين و چربي با استفاده از روش استاندارد (2002) AOAC تعيين گرديد [13].
3-5-2- فاکتورهاي بيوشيميايي خون
3-5-2-1- نمونه‌‌گيري
در انتهاي دوره آزمايش، دو قطعه ماهي از هر تکرار آزمايشي به طور تصادفي انتخاب و از آن‌ها خونگيري به عمل آمد. 24 ساعت قبل از خونگيري غذادهي قطع شد. ماهيان ابتدا با استفاده از پودر گل ميخک با غلظت 200 ميلي‌گرم بر ليتر بيهوش شده و سپس خونگيري از سياهرگ ساقه دمي انجام شد. نمونه‌هاي خون به دو قسمت تقسيم شدند. يک قسمت در تيوپ‌هاي اپندورف فاقد ماده هپارينه به منظور جداسازي سرم خون و قسمت ديگر در لوله‌هاي هپارينه به منظور اندازه‌گيري هماتوکريت و هموگلوبين نگهداري شد. تيوپ‌هاي اپندورف فاقد ماده هپارينه به مدت 6 ساعت در يخچال نگهداري شده و سپس با استفاده از سانتريفيوژ (5000 دور در دقيقه به مدت 5 دقيقه)، سرم خون جدا گرديد و براي انجام تست‌هاي بيوشيميايي به آزمايشگاه ميلاد واقع در اصفهان منتقل گرديد.
3-5-2-2- شمارش افتراقي گلبول‌هاي سفيد
شمارش لام‌هاي گسترش خون به منظور تعيين گلبول‌هاي سفيد شاخص (لنفوسيت، نوتروفيل، ائوزينوفيل و مونوسيت) به کمک دستگاه شمارنده دستي و ميکروسکوپ نوري انجام گرفت. از روش حرکت زيگزاگي بر روي لام براي شمارش گلبول‌هاي سفيد خون استفاده گرديد. جهت کسب اطمينان بيشتر در نتايج حاصله، از هر واحد آزمايشي، دو ماهي و از خون هر ماهي 2 اسلايد تهيه شد و از هر اسلايد 100 سلول خوني شمارش گرديد [5].
فاکتورهاي بيوشيميايي مورد بررسي و واحدهاي آن‌ها بطور خلاصه در جدول 3-3 ارائه شده است.
جدول 3-2 فاکتورهاي بيوشيميايي بررسي‌شده
فاکتور بيوشيميايي واحد اندازه‌گيري
گلوتاميک اگزالواستيک ترانس آميناز (GOT) واحد بر ليتر (IU/L)
گلوتاميک پيروويک ترانس آميناز (GPT) واحد بر ليتر (IU/L)
گلوکز (Glc) ميلي‌گرم بر دسي‌ليتر (mg/dL)کلسترول (Chol) ميلي‌گرم بر دسي‌ليتر (mg/dL)
تري‌گليسيريد (TG) ميلي‌گرم بر دسي‌ليتر (mg/dL)
پروتئين کل (TP) گرم بر دسي‌ليتر (g/dL)
آلبومين (Alb) ‌گرم بر دسي‌ليتر (g/dL)
گلوبولين (Glb) (تفاضل پروتئين کل و آلبومين) ‌گرم بر دسي‌ليتر (g/dL)هماتوکريت (Hct) بر حسب درصد
هموگلوبين (Hb) ‌گرم بر دسي‌ليتر (g/dL)
3-6- آناليزهاي آماري
آزمايش در قالب يک طرح کاملا تصادفي (CRD) با شش تيمار و سه تکرار براي هر تيمار، شامل 18 واحد آزمايشي اجرا شد. با در نظر گرفتن هر تانک به عنوان يک واحد آزمايشي، داده‌هاي آماري به صورت ميانگين ± خطاي استاندارد گزارش گرديدند. جهت انجام محاسبات آماري از نرم افزار SPSS نسخه 19 استفاده گرديد. ابتدا نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگرونوف- اسميرنوف بررسي گرديد. پس از اطمينان از نرمال بودن داده‌ها و يکنواختي واريانس‌ها، از آزمون تجزيه واريانس يکطرفه (One-Way ANOVA) و آزمون Duncan در سطح احتمال 5 درصد، جهت بررسي وجود يا عدم وجود اختلاف معني‌دار بين تيمارها استفاده شد.

-741680-192976500فصل چهارم
نتايج و بحث
4-1- ويژگي‌هاي فيزيکوشيميايي آب
از عوامل محيطي که مي توانند بر پاسخ ماهي به محيط پيرامون اثر بگذارند مي توان به درجه حرارت، رژيم تغذيه اي، شوري و ميزان نور اشاره کرد. عدم تعادل شيميايي در آب سبب آسيب مستقيم به ماهي از طريق توقف عملکرد فيزيولوژيک مثل تنظيم يوني، عملکرد آبششي و کليه و تخريب پوشش موکوسي ماهي مي شود [6]. درجه حرارت آب يک عامل زيست محيطي است که بزرگترين اثر را بر رشد، سلامتي و بقاي ماهي دارد و بر بازده تغذيه و جذب مواد غذايي و فرآيندهاي فيزيولوژيکي موثر است [10]. در اين تحقيق ميانگين دماي آب محيط پرورش برابر با 90/3 ±29/20 درجه سانتيگراد بود. اکسيژن محلول به همراه درجه حرارت، سوخت و ساز ماهي را تنظيم مي کند و کوچک ترين تغيير در ميزان سوخت و ساز يک مجموعه آبزيان، مي تواند تغييرات سريعي در غلظت اکسيژن محلول به وجود آورد [9]. ميانگين غلظت اکسيژن در تحقيق حاضر برابر با 15/0 ± 68/8 ميلي‌گرم در ليتر بود. آمونياک، توليد نهايي و اصلي متابوليسم نيتروژن در ماهيان استخواني است که با دما و pH آب رابطه مستقيم دارد [6]. ميانگين آمونيوم آب محيط پرورش در تحقيق حاضر برابر با 15/0 ±44/0 ميلي‌گرم در ليتر برآورد گرديد.
محدوده نتايج حاصل از اندازه‌گيري پارامترهاي فيزيکوشيميايي آب شامل دما، ‌اکسيژن محلول، سختي آب و آمونياک در جدول شماره 4-1 آورده شده است.
جدول 4-1 مقادير پارامترهاي فيزيکوشيميايي آب در طول دوره آزمايش(ميانگين ± خطاي استاندارد)
پارامترها دامنه تغييرات
بيشينه کمينه (ميانگين ± خطاي استاندارد)
دما (0C) 2/24 4/16 90/3 ±29/20
اکسيژن محلول (ppm) 84/8 53/8 15/0 ±68/8
pH 94/7 5/7 22/0 ±72/7
سختي (ميکروزيمنس) 489 473 00/8 ±481
آمونيوم (ppm)6/0 28/0 15/0 ±44/0
4-2- ترکيبات شيميايي عصاره رزماري
نتايج آناليز GC/MS ترکيبات شيميايي روغن رزماري استفاده شده در اين تحقيق در جدول 4-2 نشان داده شده است (شرکت باريج اسانس کاشان). ترکيبات شيميايي موجود در اين عصاره با بيشترين درصد فراواني را در جدول 4-2 مشاهده مي‌کنيد.
جدول 4-2 مهم‌ترين ترکيبات شيميايي موجود در عصاره رزماري استفاده شده در اين تحقيق (شرکت باريج اسانس کاشان)
نوع ترکيب شيميايي درصد
alpha-Pinene 523/21
Camphene 276/6
Verbenene 395/0
beta-Pinene 499/3
beta-Myrcene 638/1
p-Cymene 980/2
1,8-Cineole 171/15
Camphor 804/6
Borneol 619/8
Verbenone 563/8
Borneol acetate 077/6
4-3- نتايج آناليز جيره‌هاي غذايي و لاشه
نتايج آناليزهاي شيميايي غذا و ترکيب شيميايي لاشه در ابتدا و انتهاي آزمايش به ترتيب در جداول شماره 3-1 و 4-3 آورده شده است.
جدول 4-3 ترکيب شيميايي لاشه فيل‌ماهيان پرورشي در ابتدا و انتهاي آزمايش برحسب درصد در لاشه (ميانگين ± خطاي استاندارد)
شاخص (٪) قبل از شروع آزمايش انتهاي دوره آزمايش
تيمارها
شاهد رزماري (g/kg) g/kg 30 اکسي‌تتراسايکلين

Related posts: